Views & Reviews Camera in Love Ed van der Elsken Stedeklijk Museum Amsterdam Street Photography

ED VAN DER ELSKEN - CAMERA IN LOVE
4 FEB - 21 MAY 2017
The Stedelijk presents the largest overview of the photographic and filmic work of Dutch photographer Ed van der Elsken (1925-1990) in twenty five years. A unique figure, Van der Elsken was renowned as a street photographer, and is recognised as the most important Dutch photographer of the 20th century.

Ed van der Elsken, Beethovenstraat, Amsterdam (1967) © Ed van der Elsken / Nederlands Fotomuseum

Fotomuseum  Nozems, Kamagasaki, Osaka, 1960, © Ed van der Elsken, Nederlands Fotomuseum, courtesy Annet Gelink Gallery

Vali Myers in Front of Her Mirror,  Paris, 1953, gelatin silver print, coll. Stedelijk Museum Amsterdam. © Ed van der Elsken/Nederlands Fotomuseum/Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
Ed van der Elsken

Man bij machine, Nigeria (1959) © Ed van der Elsken / Nederlands Fotomuseum
Ed van der Elsken, Man bij machine, Nigeria (1959) © Ed van der Elsken / Nederlands Fotomuseum

Ed van der Elsken was a unique figure. The first true Dutch street photographer, he roamed cities like Paris, Amsterdam, Hong Kong and Tokyo seeking out colourful personalities, head-turning young women and wayward youth. Ed van der Elsken both chronicled, and influenced, the Zeitgeist. In his work, he developed a bold, unconventional and personal style. Van der Elsken’s presence resonates throughout his work: he cared about making a personal connection with the people he photographed and, like a playful art director, often staged situations, too.

The oeuvre of Ed van der Elsken is mentioned in the same breath as those of legendary international photographers Robert Frank (1924, CH) and William Klein (1928, VS) and his legacy inspires contemporary artists such as Nan Goldin (1953, US) and Paulien Oltheten (1982, NL).

BREAKTHROUGH
In 1956, the young Van der Elsken became an international sensation with Love on the Left Bank, a photographic novel inspired by his own life about a group of young bohemians leading an aimless life in post-war Paris. Van der Elsken recognised himself in their nihilistic view of the world but also maintained the detachment needed to capture them in pictures. The filmic structure of the book, with flashbacks and ever-changing viewpoints, hints at the filmmaker Van der Elsken would become.

PHOTO BOOKS
More than twenty photo books were to follow, including Bagara (1958), which records impressions of village life, big game hunting, and rituals in Central Africa, Jazz (1959), Sweet Life (1966) which captured images from his world travels, Amsterdam (1979) a document of his love for the city that was his home for many years, Adventures in the Countryside his personal account of rural Dutch life near Edam (1980) and Discovering Japan (1988), which chronicles his many trips to that country. Van der Elsken’s books, combined with his films, are the core of his oeuvre and the exhibition’s starting point. Featuring book dummies, contact sheets, sketches and other materials, the exhibition explores how the books were made, and reveals Van der Elsken’s working processes. A selection of film fragments and slide projections accentuate his significance as a filmmaker, and the relationship between his films and photographic work. At the heart of the retrospective are over 200 iconic photos, in both black and white, and colour.

VAN DER ELSKEN, SANDBERG AND THE STEDELIJK
The exhibition is curated by Hripsimé Visser, curator of photography at the Stedelijk Museum Amsterdam, who has written widely on Ed van der Elsken, and curated numerous exhibitions of his work. The Stedelijk has followed Van der Elsken’s work since his career began in the 1950s. Sandberg also gave Van der Elsken several important commissions, such as documenting the exhibition Dylaby in 1961 – currently on view in the Tinguely survey. Today, the Stedelijk holds the largest museum collection of photographic prints by Van der Elsken. In 1966, the museum organised the major presentation ‘Hee... zie je dat!?’ and the survey exhibition ‘Once Upon A Time’, shortly after his death in 1991.

CATALOGUE
The exhibition is accompanied by a catalogue with essays exploring the central themes addressed in the exhibition, his photography, films, and the various platforms he used to present his work. The publication places his oeuvre within a cultural and historical perspective, and sheds light on Ed van der Elsken’s artistic practice

After the Stedelijk Museum the exhibition will travel to Paris (Jeu de Paume) and to Madrid (Fundación Mapfre).

Ed van der Elsken
from 13 June 2017
until 24 September 2017
Concorde, Paris

Ed van der Elsken (1925-1990) is a unique figure in Dutch 20th-century documentary cinema and photography. As a photographer, his preferred subject was the street, and in cities like Paris, Amsterdam, Hong Kong or Tokyo, he enjoyed ‘hunting’ for subjects. Often qualified as a "photographer of marginal figures", he sought in reality an aesthetic form, a visual authenticity, devoid of artifice, a beauty that was sometimes openly sensual, at times even erotic. Ed van der Elsken was fascinated by these proud figures, full of life and vitality.

The exhibition at the Jeu de Paume presents a large selection of some of his most iconic images: shots of Paris from the 1950s, figures photographed on his numerous travels or in his native Amsterdam from the 1960s onwards, as well as his books, and excerpts from his films and slide shows, particularly Eye Love You and Tokyo Symphony.

Van der Elsken photographs and films his subjects in situations that are often theatrical, and he behaves like a director, engaging in conversation with the people he photographs. He likes to be provocative and encourages his subjects to exaggerate or accentuate certain personality traits he detects in them. In addition to his theatrical, extravagant photography, Van der Elsken has also produced a large number of understated and moving images, revelatory of his poetic nature, his innate sense of solidarity with others, and his profound empathy for all living creatures.

Van der Elsken published approximately twenty books and produced a large number of films. His first book, Love on the Left Bank, was published in 1956. Taking the form of a banal but rather unusual photobook, Love on the Left Bank is a semi-fictive account of disaffected young people, living in Paris after the Second World War. The dark tone and expressive approach, as well as the book’s almost cinematic quality contributed to its instant success. Love on the Left Bank was followed by a number of photo documentaries from his travels: Bagara (1958) featuring photographs from his trip to Equatorial Africa, and Sweet Life (1966), from his round-the-world journey in 1959-1960.
Jazz (1958) is also worth mentioning. The book is a vibrant ode to the explosion of jazz music on the Amsterdam scene. In the 1980s, he published photobooks on Paris and Amsterdam, as well as De ontdekking van Japan (The Discovery of Japan) based on his numerous trips to Japan, and colour publications: Eye Love You (1976), depicting photographs from around the world against the backdrop of the liberal atmosphere of the 1960s and 70s, and Avonturen op het land (Adventures in the Countryside) (1980), Van der Elsken’s tribute to life in the polders in the northern Netherlands.

In the late 1950s, Van der Elsken began to film his subjects, developing a style somewhat similar to "cinéma vérité", but refrained from exploiting the themes therein. His subjects are always connected in one manner or another to his own life, as his first and last full-length films testify: Welkom in het leven, lieve kleine (Welcome to life, dear little one) from 1963, a portrait of the area in which he lived and his family life, and Bye (1990), a moving account of his own illness. Although Van der Elsken’s documentary and autobiographical work was frequently broadcast on Dutch television, his work was valorised for its artistic value by museums and cultural institutions.

For Van der Elsken, photography was never fixed. His work could be used for publications or books, just as easily as it could be screened (if in colour), or shown in slide-show format. His exhibitions often consisted of installations combining prints, texts, and multiple formats. In the 1960s and 1970s, his presentations were far removed from more traditional or conventional photographic exhibitions.

At the same time, the growing market for photography and Van der Elsken’s own financial demands made him more aware of the value of his prints, which he often worked in a very personal and expressive fashion. For his photography work and his films, he always tried to find the technique that suited his approach and the subject, even inventing one himself, if needs be. His pioneering use of colour photography was little recognized at the time, even discredited by his contemporaries. In Paris, as early as the 1950s, he had already been using colour photography, but due to financial and technical constraints, this work was rarely reproduced, or in some cases, not at all.

Excerpts from films and slide shows exhibited as part of the Eye Love You and Tokyo Symphony exhibition were edited after his death using the sound script and his numerous colour shots. In addition to his contact sheets, drawings and maquettes for some of his works, personal documents, letters, and notes shed new light on his way of working and his personality. Excerpts from his texts, often caustic or humorous in tone, complete the presentation of this masterful photographer and film-maker.

The exhibition is produced with the Stedelijk Museum Amsterdam in collaboration with Anneke Hilhorst and Han Hogeland, University of Leiden, the Nederlands Fotomuseum, Rotterdam, and the Jeu de Paume, Paris.

Curator : Hripsimé Visser

PhotoBook Lust: Sean O’Hagan on Ed van der Elsken, Love on the Left Bank


This is part of the feature “PhotoBook Lust,” a collection of writing on photobooks and desire by artists, curators, and writers, first published in The PhotoBook Review 006. Read the Lust introduction by guest editor Bruno Ceschel.

Ed van der Elsken
Love on the Left Bank
André Deutsch
London, 1954

Ed van der Elsken’s Love on the Left Bank was the first present I received from the woman who is now my wife. We had not known each other long, so in retrospect her choice of gift seems almost telepathically inspired. I was not writing about photography then the way I do now, so I initially responded to the book purely as a work of visual poetry. It seemed a mirror of a world both real and created, actual and semimythical: a glimpse of the bohemian demimonde of Saint-Germain-des-Prés in the early 1950s, a place informed by the Beats as much as by Sartre and de Beauvoir.

Van der Elsken was instinctively drawn to one of the great characters of that time and place: Vali Myers, an Australian artist-in-exile who was friends with Cocteau and Genet and later became a muse for the young Patti Smith. (Myers was responsible for the lightning bolt tattoo on Smith’s knee.) Van der Elsken cast the long-haired, enigmatically beautiful, and mercurial Myers as the book’s main character, Ann, whose wild life he evokes through the nighttime streets and after-hours bars and jazz clubs of the Left Bank. The book’s fictional love story brings to mind the energy and anarchy of that lost time.

First published in 1954, Love on the Left Bank is a profane hymn to a time and a place, and to the people who created it in their own image. Among its real-life characters is Jean-Michel, a member of the collective Letterist International, to which the Situationist activist and thinker Guy Debord also belonged. (Apparently, the back of Debord’s head is visible in one photograph.) Van der Elsken snapped Jean-Michel as he instructed a girl how to “smoke hashish in the right way . . . the cigarette not held in the mouth, the smoke inhaled together with air from the cupped hands.” Here, fiction and reality, documentary and staged narrative meet, and one can sense the unruly beginnings of the youth culture of rebellion, rule-breaking, and left-wing activism that would so define the following decade.

As one gets older, one realizes that, as the musician Brian Wilson once told me in an interview, “everything is beautiful at the beginning.” Those words have haunted me in the long winter of global capitalism, where Debord’s “society of the spectacle” has become an unreal and relatively unquestioned reality. Love on the Left Bank now seems like a report back from another impossibly distant time when, to paraphrase Debord, it seemed reasonable to demand the impossible. It makes me feel I was born too late and in the wrong place. “I report on young, rebellious scum with pleasure,” van der Elsken once said. Who would not wish to have been one of those rebellious scum?

—
Sean O’Hagan writes about photography for the Guardian and the Observer, and is also a general feature writer.

Fotograaf Ed van der Elsken: de pionier van de straatfotografie
De Nederlandse fotograaf Ed van der Elsken werd wereldberoemd met zijn straatfotografie. Zijn beste werk is nu te zien in het Stedelijk Museum Amsterdam. Voor NRC kiezen fotografen en een cineast hun favoriete beelden.
Milou van Rossum
2 februari 2017 om 14:00

Lief, liefde: het zijn woorden die snel vallen als het gaat over het werk van Ed van der Elsken. „Een en al tederheid, gevoeligheid en zo vol liefde”, omschrijft de Amerikaanse fotograaf Nan Goldin zijn werk „Op elke foto zie je hoe leuk Ed van der Elsken alles vond, en hoe lief hij iedereen vond”, zegt de Nederlandse straatfotograaf Maarten van der Kamp.

De verliefde camera: zo heet, toepasselijk, de Ed van der Elksen-tentoonstelling die op 4 februari begint in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Het is in 25 jaar de grootste expositie gewijd aan de wereldberoemde Nederlandse fotograaf en filmer. Na Amsterdam is de tentoonstelling te zien in Parijs en Madrid.

Van der Elsken, die in 1990 op 65-jarige leeftijd is overleden, werd bekend door zijn eigenzinnige, persoonlijke stijl en aanpak. Hij fotografeerde vaak op straat. Bestaande situaties zette hij graag naar zijn hand. Hij ensceneerde en maakte contact met de mensen die hij vastlegde, desnoods door ze een beetje te provoceren. Van der Elsken werkte in een tijd waarin fotografie nog lang niet zo’n groot onderdeel was van het dagelijks leven als nu; de mensen die zijn lens inkeken deden dat niet met het geoefende fotogezicht die velen nu opzetten zodra er een camera of telefoon op ze wordt gericht.

Doorgaan tot de dood

Zijn doorbraak kwam in 1956, met het boek Een Liefdesgeschiedenis in Saint-Germain-des-Prés. Deze fotoroman over een groep jonge bohémiens in het naoorlogse Parijs was geïnspireerd op zijn eigen leven. Daarna maakte hij meer dan twintig fotoboeken, waaronder Sweet Life (1966, met foto’s die hij tijdens een wereldreis maakte) en Amsterdam (1979). Toen Van der Elsken hoorde dat hij ongeneeslijke prostaatkanker had, maakte hij de film Bye, een zelfportret. De film eindigt een paar maanden voor zijn dood en werd vlak daarna uitgezonden. Ed van der Elsken liet een archief van 45.000 kleurendia’s en 100.000 zwartwit-negatieven na.

Met dank aan het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam. Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten.

Koichi Kasahara, senior managing director van Sony (1960).
Foto Ed van der Elsken

Martin Parr: hij was energiek en uitbundig

„Een goede fotograaf met de juiste houding en energie”, zo omschrijft de Britse fotograaf Martin Parr Ed van der Elsken. „Sorry dat ik het zo suf stel, maar zo simpel is het gewoon.”

In 2008 stelde Parr voor museum Foam in Amsterdam een tentoonstelling samen van de Amsterdamse straatfoto’s van Van der Elsken. Hij had de fotograaf nooit ontmoet, maar „dankzij zijn archieven heb ik hem een stuk beter leren kennen”, schreef hij in het boek dat ter gelegenheid van de expositie uitkwam. „Alleen al door de contactprints te bekijken, voel je de energie en de uitbundigheid van deze fotograaf. (…) Hij was vastbesloten de stad waarvan hij hield vast te leggen. Af en toe kwam ik een foto tegen van iemand die zijn tong uitstak. Zijn weduwe Anneke vertelde me dat het een truc van Ed was om zijn eigen tong uit te steken om zijn onderwerpen te provoceren.”

Meisjes, Reykjavik, IJsland (1970).
Foto Ed van der Elsken

De foto’s die Parr voor deze pagina’s uitkoos, zijn niet gemaakt in Amsterdam. De tweelingzusjes zijn gefotografeerd in Reykjavik. Het is een beeld dat vaak aan Parr wordt toegeschreven, zegt hij. „Ik zou willen dat ik het had gemaakt. De truien en de gezichten van de meisjes zijn innemend.” Op de andere foto die Parr koos, houdt een directeur van Sony een Sony-radio en een imitatie daarvan omhoog. „Die radio moet toen geweldig modern zijn geweest. Nu is hij heerlijk ouderwets. Maar de man en de uitdrukking op zijn gezicht zijn tijdloos.”

Simon Vinkenoog met vriendin, Parijs (1950).
Foto Ed van der Elsken

Fotograaf Nan Goldin ontmoette haar voorloper

„Toen ik voor het eerst het boek Een liefdesgeschiedenis in Saint-Germain-des-Prés zag, besefte ik dat ik mijn voorloper had ontmoet”, schrijft de Amerikaanse fotograaf Nan Goldin in de catalogus van De verliefde camera. „Het voelde alsof ik een geliefde tegenkwam of een broer vond. Zijn werk was een en al tederheid, gevoeligheid en zo vol liefde. Zelf was ik altijd bezig met het fotograferen van mensen die mijn geliefde waren, geweest zijn of van wie ik wilde dat ze het werden. Precies zoals bij Ed speel ik in mijn foto’s de rol van lover. Fotografie als sublimatie van seks, als verleidingsmiddel, een poging om een cruciale rol te spelen in iemands leven. Iemand aanraken met een camera, in plaats van fysiek. Geobsedeerd zijn door iemand en die persoon via foto’s een iconische status geven – dat is wat mij aansprak in zijn werk. Ed deed dat met Vali (de danseres die het middelpunt is van het boek, red.).”

Een favoriete Van der Elsken-foto van Nan Goldin is deze van dichter Simon Vinkenoog met zijn vriendin, in 1950 in Parijs. „Zijn foto’s van omhelzingen zijn meer dan foto’s. Dat is duidelijk te zien in deze opname. Het is alsof ik voor het eerst lichamen zie. Zo fysiek aanwezig, zo naakt. Het is alsof ik ze kan voelen.”

Muurtekst, Amsterdam (1975).
Foto Ed van der Elsken

Fotograaf Maarten van der Kamp: ‘hij kon iedereen voor zijn karretje spannen’

Al vrij snel nadat Maarten van der Kamp was begonnen met zijn analoge straatfotografie werd er gezegd: dat lijkt op het werk van Ed van der Elsken. „Ik dacht: ja, ja, het zal wel. Ik wist natuurlijk enigszins wat hij had gemaakt, maar ben me toen erin gaan verdiepen.”

Maar er zijn veel verschillen tussen de werkwijzen van de twee fotografen, ontdekte Van der Kamp. „Hij ensceneerde veel. Dat vind ik knap, maar ik doe dat niet. Ik maak eerder geen contact dan wel. Mensen mogen zien dat ik er ben, maar ik wil ze vangen voordat ze doorhebben wat ik precies aan het doen ben. Zijn fotografie is ook romantischer, ik denk dat ik een wat donkerder persoon ben. Bij hem zie je op elke foto hoe ontzettend leuk hij het allemaal vond, hoe lief hij iedereen vond. Dat is bijzonder opbeurend.”

Lees ook: Maarten van der Kamp laat de lelijke kant van het straatleven zien

Naaktstrand, Zandvoort (1975).
Foto Ed van der Elsken

De foto van de muur koos Van der Kamp omdat je je als fotograaf met zulke foto’s eigenlijk niet meer kunt onderscheiden. „Alles wat stilstaat, wat er gewoon is, dat fotograferen mensen toch wel met hun telefoon. Alleen de dingen die je niet gemakkelijk kunt fotograferen met een telefoon zijn de moeite waard. Dit is zo’n beetje de kaalste foto die Ed van der Elsken heeft gemaakt, dat vind ik er ook leuk aan.”

Het blote stel aan het strand toont volgens Van der Kamp dat Van der Elsken in staat was „iedereen voor zijn karretje te spannen. Iemand in de stad fotograferen is één ding, maar mensen op een naaktstrand zo natuurlijk en losjes vastleggen, is wat anders. Dat vind ik knap en heel bijzonder.”

Japanse gansters (yakuza) op straat, Kamagasaki, Osaka, Japan (1960).
Foto Ed van der Elsken

Jan de Bont: ‘als kijker heb je het gevoel dat je erbij was’

Lastig om twee foto’s te kiezen, zegt cameraman, regisseur en filmproducent Jan de Bont. „Hij is een van de groten en heeft een ongelooflijke hoeveelheid werk van zeer hoge kwaliteit gemaakt.” De Bont financierde een project waarbij alle dia’s die Van der Elsken maakte voor tijdschrift Avenue zijn gerestaureerd. Nu selecteert hij twee foto’s „die niet alleen belangrijk zijn in het oeuvre van Van der Elsken, maar ook de manier waarop we naar fotografie kijken hebben veranderd en fotografen wereldwijd hebben beïnvloed.”

Nozems op de Nieuwendijk, Amsterdam (1955).
Foto Ed van der Elsken

Wat de foto’s van de nozems op de Nieuwendijk en de Japanse yakuza (gangsters) zo speciaal maakt, zegt de Bont, is dat de geportretteerden „niet betrapt zijn door de fotograaf, maar vol zelfvertrouwen en zonder angst de camera inkijken. Dit zijn echte straatportretten. Je voelt dat er een band is tussen de kunstenaar en zijn onderwerpen. Het is alsof de mannen de fotograaf hebben uitgedaagd om hen te fotograferen zoals ze gezien willen worden. Die persoonlijke betrokkenheid van de fotograaf was destijds nieuw en is te vinden in veel van zijn werk. Vooral de foto’s die hij in de jaren vijftig in Parijs maakte, laten een sterke emotionele en sociale betrokkenheid zien en geven de kijker het gevoel er op dat moment bij te zijn.”

Man bij machine, Nigeria (1959).
Foto Ed van der Elsken

Weduwe Anneke Hilhorst: ‘Ik herken nog steeds nieuwe dingen in zijn foto’s’

Een concertpianist met zijn vleugel. Zo ziet Anneke Hilhorst de man op de foto hier rechtsboven. „Hij is zo elegant, een danser bijna. Hij vormt een twee-eenheid met de machine, eigenlijk een archetype van een machine. En dan komt er boven zijn rechterhand ook nog stoom uit en staan die mooie oliegietertjes bij zijn voet. Alles bij elkaar een ongelooflijk beeld, het ontroert me.”

Hilhorst is fotograaf en de weduwe van Van der Elsken. Tijdens zijn leven hielp ze hem, nu beheert ze zijn nalatenschap. „Ed is al zo lang dood, maar ik ben nog altijd enthousiast over zijn foto’s. Ik ontdek er nog steeds nieuwe dingen in.”

Man op 42nd Street, New York (1960).
Foto Ed van der Elsken

De tweede foto, gemaakt op 42nd Street in New York, laat Van der Elskens „ouderwets-degelijk socialistische achtergrond” zien, een aspect dat naar Hilhorsts mening te weinig wordt belicht. „Die man zit in de goot, en die vrouw in haar mooie kleren. Aan de doos te zien heeft ze lekker kunnen winkelen. En dan het hondje dat naar die man toegaat, en dat allemaal in die typisch Amerikaanse omgeving. Als je deze foto ziet, kun je niet anders dan nadenken over je positie in de maatschappij. Het is een politieke en een menselijke foto.”

De tentoonstelling De verliefde camera is te zien van 4 februari tot en met 21 mei in het Stedelijk Museum in Amsterdam


THE LOVE ON THE LEFT BANK / Ed Van der Elsken
1956, London, Unpaged, 200 x 274 x 14