Photographs of British Algae: Cyanotype Impressions
Artist:Anna Atkins (British, 1799–1871)
Date:1843–53
Medium:Cyanotypes
Dimensions:Image: 25.3 x 20 cm (9 15/16 x 7 7/8 in.) each
The first book to be photographically printed and illustrated, Photographs of British Algae was published in fascicles beginning in 1843 and is a landmark in the history of photography. Using specimens she collected herself or received from other amateur scientists, Atkins made the plates by placing wet algae directly on light-sensitized paper and exposing the paper to sunlight. In the 1840s, the study of algae was just beginning to be systematized in Britain, and Atkins based her nomenclature on William Harvey's unillustrated Manual of British Algae (1841), labeling each plate in her own hand.
Although artistic expression was not her primary goal, Atkins was sensitive to the visual appeal of these "flowers of the sea" and arranged her specimens on the page in imaginative and elegant compositions. Uniting rational science with art, Photographs of British Algae is an ambitious and effective book composed entirely of cyanotypes, a process invented in 1842 by Sir John Herschel and long used by architects to duplicate their line drawings as blueprints.
Rijksmuseum koopt allereerste fotoboek
Fotografie
Voor 450.000 euro heeft het Rijksmuseum een fotoboek uit 1843 gekocht van Anna Atkins, de eerste vrouwelijke fotografe.
Daan van Lent
18 mei 2017
Beeld Rijksmuseum
Het allereerste fotoboek in de wereld. Vanaf 1843 in tien jaar tijd gemaakt door de eerste vrouwelijke fotograaf. Dat is de nieuwste aanwinst van het Rijksmuseum, dat deze donderdag de aankoop van Photographs of British Algae van Anna Atkins (1799-1871) bekendmaakt.
Atkins was een botanicus die besloot illustraties te maken bij een destijds net verschenen handboek van zeewieren. De auteur daarvan had uit tijdgebrek dat handboek niet geïllustreerd. Atkins besloot de eerste fotografische technieken aan te wenden om dat wel te doen.
Atkins gebruikte nog geen fotocamera, maar maakte zogeheten cynatopieën. Ze legde het gedroogde zeewier op in water ondergedompeld papier en liet het zonlicht er vijf tot vijftien minuten op inwerken. Door gebruik van twee ijzerzouten in het water kreeg het papier een ‘Pruisisch blauwe’ kleur, waarop het wier na het drogen een witte afdruk achterliet. Deze blauwdruktechniek, die later vooral door architecten zou worden gebruikt, was in de tijd van Atkins de enige simpele manier van contactafdrukken maken, uitgevonden door Sir John Herschel. Atkins en haar man waren bevriend met Herschel en met fotografiepionier William Henry Fox Talbot van wie zij technieken leerde.
Atkins liet haar blad voor blad gemaakte afdrukken binden in een oplage van tussen de twintig en dertig boeken en gaf deze cadeau aan andere botanici. Volgens conservator fotografie Hans Rooseboom van het Rijks zijn er nog ongeveer twaalf exemplaren in goede staat bekend, die in bezit zijn van onder meer de British Library en de Royal Society in Londen en het Metropolitan Museum en de New York Public Library.
Elk exemplaar is uniek. Op de helblauwe pagina’s staan 307 afbeeldingen van wieren in allerlei vormen: streepjes, draden, vlekken of wolkachtige vormen. Woensdag toonde het Rijksmuseum het boek aan een groep journalisten. Zonder de labels met Latijnse namen van de wieren, zouden het ook abstracte werken van een hedendaags kunstenaar kunnen zijn. Het werk ligt volgens het Rijksmuseum dan ook op de grens van wetenschap en kunst. „Atkins had een wetenschappelijke benadering, maar inmiddels zien we de fotografische, visuele en estethische kwaliteiten van haar werk. Er zijn verschillende kunstenaars die deze techniek nu gebruiken”, aldus Rooseboom.
Het Rijksmuseum kocht begin dit jaar het boek, waar het jarenlang naar had gezocht, van de New Yorkse kunstenaar Michele Oka Doner. Hoe zij aan het werk is gekomen, weet het Rijks „nog niet”. De aanschaf van Photographs of British Algae kostte 450.000 euro, waarmee het de duurste aankoop op het gebied van fotografie is die het Rijks ooit heeft gedaan. De BankGiro Loterij, de familie Cordia en het Paul Huf Fonds maakten het mogelijk. Op de tentoonstelling New Realities. Fotografie in de 19de eeuw, die op 17 juni wordt geopend, zal het Rijks een hele zaal wijden aan het boek.
Rijksmuseum krijgt fotografie-schenking: 35 zeegezichten
05-05-2017 AGENDA NIEUWS Door: Jasper van Bladel
Het Rijksmuseum heeft een genereuze schenking van ruim 35 fotografische zeegezichten ontvangen van een particuliere verzamelaar. Dit genre is voor de omvangrijke fotocollectie van het Rijksmuseum compleet nieuw. De schenking bevat verrassende werken van voornamelijk eigentijdse internationale fotografen als Viviane Sassen, Chip Hooper, Franco Fontana, Jo Ractliffe, Chris Mc Caw en van Simon van Til. Van 17 juni t/m 17 september 2017 is een selectie van dertien werken te zien in de presentatie 'Sea Views' in de Philipsvleugel van het Rijksmuseum.
De collectie zeegezichten is met veel zorg, aandacht en liefde over een periode van 10 jaar door een particuliere verzamelaar bij elkaar gebracht. Elk werk is een intensieve oefening: een spel met lucht, licht en getij. De foto’s tonen de hand van de fotograaf én de rijkdom van de fotografie. De resultaten zijn totaal verschillend: de zee in het zwart of azuurblauw. Sommige werken zijn monumentaal, andere klein en intiem. In Sea Views zijn dertien foto’s van zeegezichten te zien. In Sea Views wordt een begeleidende film van Jochem van Laarhoven getoond.
Seascape Mar Ligure, Franco Fontana, 2005
Het zeegezicht
Nederland en de zee is een geliefd thema in het Rijksmuseum. In de 17de eeuw tekende Willem van Velde de kust voor Kijkduin en Terheijden in reusachtige en minutieuze pentekeningen. Jan Toorop verloor zich in de late 19de eeuw in de golvende zee voor Katwijk. Door de genereuze schenking zijn nu ook hedendaagse zeegezichten aan de collectie toegevoegd.
New Realities. Fotografie in de 19de eeuw
Gelijktijdig met Sea Views is in de Philipsvleugel een grote overzichtstentoonstelling 19de-eeuwse fotografie te zien. Driehonderd foto’s uit eigen collectie geven een beeld van hoe gevarieerd de fotografie was direct na haar uitvinding in 1839. Topfotografen als William Henry Fox Talbot, George Hendrik Breitner, Willem Witsen en Gustave Le Gray verschijnen zij aan zij met anonieme verrassingen die nog niet eerder zijn getoond.
