In collaboration with Forhanna, BredaPhoto Festival presents a multidisciplinary photo-film installation by the famous photographer Geert van Kesteren. His project 'The Believers' is tailor-made for a very special festival location: the former Koepel prison in the centre of Breda.
The Believers
Try to see God as the first virtual reality man ever created, says Van Kesteren. Is our current belief in data and algorithms not equally religious? Taking a picture or video, uploading it and sharing it with others; it seems like a new life goal. Becoming part of the worldwide ‘data flow’ is a new way of finding meaning. For answers to our difficult questions, we no longer turn to God but to an algorithm, a new omniscient entity.
Geert van Kesteren
Crowdfunding project 'The believers' from BredaPhoto Festival on Vimeo.
‘Probeer God eens te zien als een virtuele realiteit’
Bredaphoto festival Overgave aan God of aan algoritmes, in wezen maakt het niet veel uit, wil Geert van Kesteren laten zien in zijn video-installatie The Believers, te zien tijdens Bredaphoto deze maand.
Rianne van Dijck
7 september 2018
Foto’s Geert van Kesteren 2018
‘Een gelovige geeft zijn autonomie over aan een hogere macht. Die macht beslist voor jou hoe je moet denken en hoe je je dient te gedragen. Is de manier waarop wij, seculiere westerlingen, met onze techniek omgaan, niet exact hetzelfde? We voeden onze mobiele telefoons en onze computers met data en offeren daarbij net zo goed onze autonomie, onze privacy op.”
Waarmee fotograaf en filmmaker Geert van Kesteren (1966) maar de vraag wil opwerpen: zijn zij, de gelovigen, eigenlijk wel zo anders? En denken wij, die niet religieus zijn, nou werkelijk dat wij vrij zijn in ons denken en handelen?
In de monumentale Koepelgevangenis in Breda staat Van Kesterens indrukwekkende video-installatie The Believers: 12 meter breed, 2,5 meter hoog, 27 schermen. Op de schermen glijden beelden voorbij van Samaritanen die de heilige berg Gerizim bij Nablus op de Westelijke Jordaanoever beklimmen, vrouwen die gedoopt worden in de Jordaan, mannen bij de Klaagmuur. En we zien hoge zendmasten, de massa die alles filmt met mobiele telefoons, de beveiligingscamera’s die de enorme aantallen pelgrims en heilige plaatsen in de gaten houden. De soundtrack – gezang van geestelijken, elektronische orgels, theatrale geluidsgolven – is speciaal voor de installatie én voor het cirkelvormige gebouw ontworpen door de Israëlische componist Eli Shargo. Mede door de grootsheid van de ruimte en de akoestiek word je ondergedompeld in een kakofonie aan beeld en geluid.
Mega-lunapark voor religie
The Believers gaat over geloof, maar niet alleen over religie. „Probeer God eens te zien als een virtuele realiteit. Is ons huidige geloof in data en algoritmen niet even religieus?”, zegt Van Kesteren, die sinds drie jaar woont in Jaffa, de oude havenwijk ten zuiden van Tel Aviv. Het idee voor de installatie ontstond toen hij samen met zijn Israëlische vriendin Noa Ben-Shalom werkte aan een documentaire over de rol van religie in Israël. Ze focusten daarbij met name op Jeruzalem, de stad waar het jodendom, het christendom en de islam samenkomen. „Over het hele land verspreid vind je plekken met Bijbelse verwijzingen. De Olijfberg, de hof van Getsemane, het meer van Galilea, steden als Nazareth en Bethlehem, noem maar op. Het is een soort mega-lunapark voor religie.”
Wat hem tijdens die zoektocht naar rituelen en ceremonies opviel was de rol van de techniek; de mobiele telefoons, de camera’s. Niet langer lijkt het alleen te gaan over de religieuze ervaring – die moet blijkbaar niet alleen gevóéld worden maar vooral ook gefotografeerd of gefilmd. En vervolgens natuurlijk gedeeld. „Zonder dat lijkt het alsof de gebeurtenis zelf geen waarde meer heeft. Het lijkt voor veel mensen een nieuw levensdoel; onderdeel uitmaken van de wereldwijde datastroom, als een nieuwe vorm van betekenis. Dat machtige algoritme van de data, dat wij voortdurend blijven voeden, stijgt boven ons uit. Het is misschien wel de nieuwe religie in die zin dat het groter is dan onszelf. En misschien ook machtiger.”
Foto’s Geert van Kesteren 2018
In de video is ook materiaal te zien van het zesdaagse festival Midburn in de Negev-woestijn, de Israëlische variant van het Amerikaanse Burning Man. „Daar waar creativiteit en ‘radicale zelf-expressie’ centraal staan zag ik dat er eigenlijk hetzelfde gebeurde als in de rituelen van de gelovigen”, zegt Van Kesteren. „Er wordt een groot vuur gemaakt dat bijna verafgood wordt, mensen kleden zich op hun eigen, unieke manier maar zien er allemaal hetzelfde uit.” Hij filmde ook tijdens het optreden van Netta Barzilai, de winnaar van het Eurovisiesongfestival 2018, op de Tel Aviv Gay Pride. „Honderden mannen en vrouwen die hun vrijheid vieren en de act op het podium alleen maar bekijken via hun mobiele telefoons. Al die handen in de lucht, devoot. Vergelijkbaar met de vervoering zoals ik die zag bij de Samaritanen op de heilige berg Gerizim.”
Meer de diepte in
Het is niet de eerste keer dat Van Kesteren, van oorsprong fotograaf, multimedia gebruikt om zijn verhaal te vertellen. Nadat hij in 2003 na de val van Saddam Hoessein als embedded fotograaf met het Amerikaanse leger door Irak was getrokken, maakte hij daar twee internationaal succesvolle boeken en tentoonstellingen over. Toonde hij in Why Mister, Why? (2004) de ontreddering van de lokale bevolking nog in klassieke foto’s, in Baghdad Calling (2008) waren naast zijn eigen portretten foto’s te zien die Irakezen met hun mobiele telefoons hadden gemaakt. In exposities werden ze gepresenteerd op grote schermen, opgeblazen op een formaat van meer dan een meter, gecombineerd met een geluidsband met interviews. Ondanks de slechte technische kwaliteit bleken die krakkemikkige smartphonekiekjes groot aan zeggingskracht. Van Kesteren: „Baghdad Calling heeft me bevrijd als fotograaf. Foto’s hoeven niet perfect te zijn om toch een enorme impact te hebben. En nu, met bewegend beeld, hoef ik me niet langer te beperken tot die ene, iconische, beslissende foto. Fotografie is voor dit soort complexe onderwerpen te beperkt. Ik kan nu meer de diepte in, laten zien wat er vóór dat ene moment gebeurde, en daarna.”
In de publicatie bij The Believers – formaat smartphone – beschrijft Van Kesteren hoe overweldigend het is, de enorme hoeveelheid gegevens, die verzameld, gedeeld en geanalyseerd worden door supercomputers over de hele wereld: „Als daar straks alle kennis en al het gedrag van alle mensen over de hele wereld in zit opgeslagen, dan hebben we te maken met een machtig algoritme van data. Net als God alwetend. Het weet wat wij denken, wat wij doen, wat onze diepste wensen en verlangens zijn. Voor antwoorden op moeilijke vragen kijken we vandaag de dag misschien niet naar God, maar naar deze nieuwe, alwetende grootheid.”
Geert van Kesteren, The Believers, t/m 21 oktober in de Koepelgevangenis in Breda
WAT IS ER TE ZIJN TIJDENS BREDAPHOTO?
Het tweejaarlijkse fotofestival BredaPhoto heeft deze keer als thema ‘To Infinity and Beyond’ en gaat over de impact van de „almaar voortrazende” wetenschap. „Brengt die louter vooruitgang? Of openen we een doos van Pandora vol met nare verrassingen?” vragen de curatoren zich af.
Op verschillende locaties is werk te zien van fotografen en filmmakers die zich richten op de rol van wetenschap en techniek, nu en in de toekomst.
Een hoogtepunt op het festival, naast Van Kesteren, is het werk van Mathieu Asselin (Frankrijk, 1973). Hij vertelt in een hybride vorm van eigen fotografie gecombineerd met archiefmateriaal video en tekst, zijn verhaal over Monsanto, het met schandalen omgeven Amerikaanse biotechnologisch concern. Het project leverde hem dit jaar een nominatie op voor de Deutsche Börse Photography Prize. Te zien in Breda Botanique.
Andere aanraders: de nachtfoto’s van een Zweeds bos van de Brit Stephen Gill (ook in Breda Botanique), de serie van de Britse Mandy Barker over oceaanplastic (op het dak van het Chassé Theater) en de Finse Maija Tammi (Stedelijk Museum Breda) over panspermie, de zaden die in het heelal zouden rondzweven en die de bron van al het leven zouden zijn.
Elk weekend is er een speciaal programma. Zo worden 6 en 7 oktober films vertoond met wetenschap als thema. Met onder andere Lo and Behold (2016) van Werner Herzog, een documentaire over het internet en hoe wij met elkaar verbonden zijn door techniek.
BredaPhoto Festival: To Infinity and Beyond, t/m 21 oktober, op verschillende locaties. Info bredaphoto.nl
Andere aanraders: De Brit Stephen Gill met zijn nachtfoto’s van een Zweeds bos (ook in Breda Botanique),
Foto Stephen Gill. Night Procession.
en de Finse Maija Tammi (Stedelijk Museum Breda) over panspermie, de zaden die in het heelal zouden rondzweven en die de bron van al het leven zouden zijn.
Foto Maija Tammi. Milky way.
de serie van de Britse Mandy Barker over oceaanplastic (op het dak van het Chassétheater)
Foto Mandy Barker. Beyond Drifting: Imperfectly Known Animals.
Mathieu Asselin (Frankrijk, 1973) vertelt in een hybride vorm van eigen fotografie gecombineerd met archiefmateriaal, video en tekst, zijn verhaal over Monsanto, de met schandalen omgeven Amerikaanse zaadveredelaar en gewasbeschermer. Het project leverde hem dit jaar een nominatie op voor de Deutsche Börse Photography Prize. Zijn boek Monsanto®: A Photographic Investigation werd in 2017 tijdens Paris Photo bekroond met de Aperture First PhotoBook Award. Te zien in Breda Botanique.
Foto Mathieu Asselin. Monsanto. A photographic investigation.
168 kippenportretten, maar het verschil tussen de dieren is nauwelijks te zien. Het zijn Novogen White hennen, een kippenras dat is ontworpen om zoveel mogelijk eieren te leggen die worden gebruikt voor medicijnen. ‘De kippen op deze foto’s hebben net zoveel met technologie als met de natuur te maken’, zegt Dániel Szalai.
Dániel Szalai. Novogen.
Met gevonden materialen construeert Daria Koreneva beelden die ze in een ander zonnestelsel geschoten zou kunnen hebben.
Foto Daria Koreneva. Dim Surface Echoes.
De Belgische fotograaf Philippe Braquenier documenteerde alle manieren waarop wij data opslaan: van het Zwitserse CERN tot de indexkaarten van het meer dan honderd jaar oude Mundaneum. Elk weekend is er op BredaPhoto een speciaal programma. Zo worden er 6 en 7 oktober films vertoond met wetenschap als thema. Met onder andere Lo and Behold (2016) van Werner Herzog, een documentaire over het internet en hoe wij met elkaar verbonden zijn door techniek.
Foto Philippe Braquenier. Palimpsest.
Als robots te veel op mensen lijken, stoten ze ons af. Fotojournalist Max Aguilera-Hellweg ging zes jaar lang op zoek naar dit zogenoemde uncanny valley-effect in Japan en de VS. Maar in plaats van afkeer, vond hij intimiteit.
Foto Max Aguilera-Hellweg. Humanoid.
Fotograaf Osborne Macharia maakt fantasierijke beelden, zoals deze van een boswachter in maatpak met een hyena aan zijn zijde.
Foto Osborne Macharia. No Touch Am..
In het Amazonegebied worden honderden kikkersoorten met uitsterven bedreigd. Fotograaf Peter Lipton zette een aantal zeldzame soorten op de foto.
Foto Peter Lipton. Balsa de los Sapos.
Wat weet ik over de herkomst van mijn winterjas, vroeg Sheng-Wen Lo zich af. Hij maakte zijn eigen dierenleed-vrije donsjas. Ook te zien is MELK, over de intensieve Nederlandse zuivelindustrie, en TUNA, een game over overbevissing.
Foto Sheng-Wen Lo. Down.
Stereotypen over vrouwen in het conservatieve Iran staan centraal in het werk van Shadi Ghadirian Voor Qajar zij liet zich inspireren door de fotocollectie van een negentiende-eeuwse Perzische koning. We zien portretten van vrouwen in traditionele setting, maar met moderne iconen als een gettoblaster of stofzuiger.
Shadi Ghadirian. Qajar.
Joris Deleer-snyder bevraagt met zijn foto's onze bijna religieuze verering van technologie.
Foto Joris Deleersnyder. De Laatste Reformatie.
Wereldwijd staan tweeduizend mensen op de wachtlijst om ingevroren te worden. Murray Ballard portretteerde ze en vroeg hen wat ze mee willen nemen naar een volgend leven.
Foto Murray Ballard. The Prospect of Immortality.
Honderden rivieren en meren op de Mongoolse steppen zijn opgedroogd, landbouwgrond veranderde in woestijn. De oorzaak: klimaatverandering. De nomaden en hun vee zien hun land langzaam onleefbaar worden. Daesung Lee vergelijkt met geënsceneerde foto’s het landschap van vroeger met dat van nu.
Foto Daesung Lee. Futuristic Archeology.