Schaliegaswinning

De Amerikaanse staat Pennsylvania is een proeftuin voor schaliegaswinning. Hier wordt al een paar jaar op grote schaal naar het nieuwe gas geboord, iets wat misschien in Nederland ook staat te gebeuren. In de staat in het noordoosten van de VS zijn maar liefst 74 gaswinningsbedrijven actief, die op meer dan achtduizend plaatsen boren naar gas, en dat zouden er de komende jaren wel eens honderdduizend kunnen worden. De enorme gasvoorraad ligt opgeslagen in het harde gesteente van het Marcellus-bekken, dat zich over een lengte van meer dan duizend kilometer uitstrekt onder Pennsylvania, West Virginia, Ohio en New York. Dat gas is alleen dankzij geavanceerde technieken te winnen waarbij op een diepte van meer dan een kilometer horizontaal wordt geboord. Dan wordt onder hoge druk een mengsel van zand, water en chemicaliën ingespoten waarmee gesteente wordt gekraakt waardoor het gas vrijkomt. Deze technieken worden pas sinds een jaar of vijf op grote schaal toepast.

Dag en nacht door

In Pennsylvania zijn boeren, gemeentebesturen en zelfs scholen gezwicht voor het grote geld – in de VS is, anders dan in Nederland, de eigenaar van de grond ook de eigenaar van wat in de grond zit. Gaswinningsbedrijven betaalden miljoenen voor de rechten om te kunnen boren. En zo veranderden delen van het pittoreske Pennsylvania de afgelopen jaren in hoog tempo in een geïndustrialiseerd gebied. Voor de Pennsylvanians is het schaliegas een zegen maar ook een vloek. Het brengt volop nieuwe werkgelegenheid, de wegen worden opnieuw geasfalteerd. Maar de prijs voor deze voorspoed is hoog, ontdekte fotografe Nina Berman.

Tussen 1 januari 2009 en 30 juni 2012 vonden alleen al in Pennsylvania meer dan drieduizend incidenten plaats, blijkt uit cijfers van het Department of Environmental Protection. Het gaat dan bijvoorbeeld om vissterfte in Dunkard Creek door een lekkende pijp (augustus 2009), lekkage van duizenden liters zwaar vervuild water nadat een bovengrondse pijp brak (november 2011, Hopewell), of lozing van verontreinigde modder in de Buffalo Creek (mei 2011). Schaliegaswinning is een zware industriële activiteit die dag en nacht door gaat. Er moeten miljoenen tonnen zand en miljoenen liters water worden aangevoerd. Er worden giftige chemicaliën gebruikt. Al het gebruikte en vervuilde water moet ook weer worden afgevoerd. Dat kan ondergronds, waarbij er gevaar bestaat dat grondwater wordt verontreinigd of aardbevingen worden veroorzaakt), of bovengronds in bassins, maar die kunnen bij overvloedige regenval breken. En dan heb je nog de problemen met – soms spontaan – vrijkomend methaan. Dat is een gas dat bij de boringen naar schaliegas altijd vrijkomt en zeer schadelijk is omdat het het broeikaseffect verergert.

Geëvacueerd

Schaliegaswinning kan ook een gevaar vormen voor de volksgezondheid. Op het land van de buren van Darell Smitsky uit Hickory werd op zeventien verschillende plaatsen naar gas geboord. Het water uit zijn eigen bron ging raar smaken en zag er troebel uit. Vijf geiten die het water uit de bron dronken, stierven. Vissen uit de vijver verloren hun schubben alvorens het loodje te leggen. De Smitsky’s dronken alleen nog maar water uit flessen, maar bleven zich aanvankelijk nog wel douchen met water uit hun eigen bron. Maar na verloop van tijd kregen ze een vreemde uitslag op hun benen, dezelfde uitslag als een familie die vijf kilometer verderop woonde. Uit onderzoek bleek dat het water vol tolueen, uranium en andere zwaar giftige stoffen zat. De Pennsylvania Department of Environ­mental Protection (DEP) zag desondanks geen problemen. Smitsky in een interview dat is te zien op YouTube (zie vn.nl): ‘Ze zeiden dat het voor ons veilig was om het water te drinken.’

Verhalen zoals die van hem zijn er legio. De actiegroep Pennsylvania Alliance for Clean Water and Air heeft een lijst van maar liefst 1232 incidenten verzameld waarbij individuen zeggen door de schaliegaswinning gezondheidsproblemen te hebben gekregen. Steeds weer gaat het om water- of luchtvervuiling waardoor mensen zich onwel voelen, geëvacueerd moeten worden of behandeld in het ziekenhuis. Ook komt het vaak voor dat huisdieren, kippen, geiten of koeien sterven of dode nakomelingen baren.

Klachten zoals die van de familie Smitsky worden vaak terzijde gelegd of niet serieus genomen en de DEP is er de afgelopen jaren dan ook door critici van beschuldigd veel te slap op te treden tegen de gaswinningsbedrijven die in het gebied actief zijn. Onder president George W. Bush is milieuwetgeving aangepast om grote ondernemingen die schaliegas winnen te vrijwaren bij vervuiling van ondergrondse waterreservoirs of drinkwater. Architect van deze wetswijziging? Voormalig vicepresident Dick Cheney, die voorheen president-directeur was van Halliburton. Dat is nu een van de grote bedrijven die naar schaliegas zoeken. Verder vinden critici dat er veel te weinig inspecteurs zijn om alle activiteiten van de gaswinningsbedrijven te controleren.

De afgelopen jaren werd al die kritiek terzijde geschoven door DEP-directeur Michael Krancer. Ook was hij volgens lokale verslaggevers nauwelijks genegen openheid van zaken te geven als er weer een incident had plaatsgevonden. Pikant is dat deze Krancer jarenlang als advocaat de gasindustrie vertegenwoordigde en onlangs terugkeerde naar zijn oude werkgever, een advocatenkantoor in Phila­delphia. Krancer is nu weer te huur om gaswinningsbedrijven door de bureaucratie van Pennsylvania te loodsen, ‘toegang te geven tot beleidsmakers’, en zo mee te delen in de ‘overvloedige gasvoorraden’, aldus een wervende brief van een pr-bureau.

In een recent rapport adviseerde het Inter­nationaal Energie Agentschap landen vol in te zetten op de winning van schaliegas, omdat het de gasprijzen omlaag brengt en de overstap van kolen naar gas vergemakkelijkt, belangrijk omdat gas minder CO2-uitstoot. Daarbij is dan wel ‘zorgvuldige regulering’ vereist, en moet ook het toezicht goed georganiseerd zijn om ‘nadelige effecten op het milieu’ te voorkomen.

In Nederland wordt op dit moment in opdracht van het ministerie van Economische Zaken onderzoek gedaan naar de gevaren en risico’s van schaliegaswinning. Nederlandse waterleidingbedrijven en ondernemingen die afhankelijk zijn van schoon drinkwater als Coca-Cola, Grolsch, Heineken en Bavaria hebben hun zorgen geuit over mogelijke winning van het gas in een dichtbevolkt gebied als Nederland. Misschien is het een goed idee om een delegatie naar Pennsylvania te sturen. n